Categorieën
Vandaag :
♔ niets op de agenda
Vandaag jeugd:
Vandaag niets op de jeugdagenda

De ballen van Karpov

De Prinsessen van het schaakbord

De titel boven dit artikel op de website komt niet overeen met de eigenlijke titel van dit stuk. Die moet zijn: ‘De Prinsessen van het Schaakbord’. Maar hopelijk heeft de titel u nieuwsgierig genoeg gemaakt om verder te lezen!

De titel op de website verwijst naar de training dit seizoen over de lopers (19 december 2019). Daarin bekeken we de mogelijkheden en onmogelijkheden van de lopers. Karpov vergeleek lopers met biljartballen. Ze ketsen terug van de randen van het bord. De tekst van die training en die van de eerdere trainingen van dit seizoen zijn nu (eindelijk) in het besloten deel te vinden

Vandaag, 30 april, zouden we de laatste drie rondes van de rapidcompetitie spelen met voorafgaand de laatste training van dit seizoen. Gezien de bijzondere omstandigheden plaats ik deze keer het materiaal van de training niet alleen in het besloten deel van de website maar ook openbaar.

De Prinsessen van het schaakbord zijn natuurlijk de dames. Zij zijn de meest mobiele stukken op het bord en dat maakt hen zo uniek. Het maakt doorgaans niet zoveel uit op welk veld ze staan omdat ze zich heel snel van het ene deel van het bord naar het andere kunnen verplaatsen. Een voorbeeld:

 

Fragment 1
Jan Markos – Alexander Beliavsky, Plovdiv 2008.

De witte dame staat op een relatief bescheiden veld. Omdat de zwarte koningsvleugel verzwakt is wil wit de dame overbrengen. Daarvoor is het nodig te zien dat een achterwaartse zet (zie hiervoor de training van 2017-04-13 over ‘Onzichtbare zetten’) geboden is.

 

Fragment 2
David Varga – Jan Markos, Banska Stiavnica 2012

Omdat dames zo snel zijn is het niet nodig ze al in een vroeg stadium in het spel te brengen. Ze kunnen anders opgejaagd worden door stukken van een mindere waarde. Maar als de dame al snel op avontuur wordt gestuurd kan het ook zo zijn dat ze gemist wordt in de eigen gelederen.

 

Fragment 3
Peter Velicka – Jan Markos, Czech Republic 2015

De dames zijn veruit de meest waardevolle stukken op het bord. Dat maakt ze kwetsbaar, daarom zijn het slechte verdedigers. Als je dame te gemakkelijk gebruikt voor de verdediging is dat, zoals Markos schrijft, net zoiets als je fiets vastzetten met een stevig kettingslot van goud. Je fiets is niet echt beschermd en je slot ben je ook kwijt.
Vaak is het zo dat wanneer een dame gebruikt wordt in de verdediging het de zaken alleen maar slechter maakt. De dame kan zelf doelwit worden voor een aanval. Dat levert de tegenstander extra tempi op.

 

Fragment 4
Garry Kasparov – Josef Pribyl, Skara 1980

Dames zijn dus slechte verdedigers, maar briljante aanvallers. Het liefst hebben ze de vrije ruimte. Dan vallen ze ongedekte doelen aan en worden ze de echte heersers van het bord.
Als je aanvalt met de dame is het belangrijk rustig alle zetten, een voor een, te berekenen. Omdat de dame zo vreselijk mobiel is kan het, als je niet heel precies rekent, makkelijk gebeuren dat je een beslissende zet over het hoofd ziet. Een klassiek voorbeeld:

 

Fragment 5
Magnus Carlsen – Sergey Karjakinn, Bilbao 2016

Wanneer is het verstandig om dames te ruilen, en wanneer juist niet? Met de andere stukken ligt dat eenvoudiger: als mijn stuk slechter is dan dat van mijn tegenstander ruil ik af. Is mijn stuk beter, dan niet.
Het probleem bij de dames is dat het, door hun mobiliteit, niet zo makkelijk is een keuze te maken. Op het ene moment is mijn dame sterker, vlak daarna juist die van mijn tegenstander. Andere factoren moeten dus in ogenschouw genomen worden.
We weten al dat de dame een goede aanvaller is maar een slechte verdediger. Het beste aanvalsdoel is natuurlijk de koning. Dus als mijn koning veiliger staat dan die van mijn tegenstander zal ik afruil vermijden. Ik heb dan het voordeel van de aanvallende dame versus de verdedigende dame.

 

Fragment 6
Markus Ragger – Jan Markos, Tromso (ol) 2014

Als het bord nog vol is met lichte stukken moeten de dames oppassen en goed op zichzelf passen. Maar dat hoeft niet te betekenen dat ze lui achterover kunnen hangen. De dame is uitermate geschikt om samen met een loper of toren een batterij te maken. Meestal achter de loper of toren, soms juist ervoor om voor extra dreiging te zorgen.

 

Samengevat
1. Dames zijn goed in de aanval en verdedigen niet graag.
2. Dames hebben ruimte en ongedekte stukken nodig om te kunnen aanvallen. Daarom moet de aanval voorbereid worden door lichtere stukken.
3. Dames zijn veel waard, op een vol bord kunnen ze makkelijk door stukken met een mindere waarde worden aangevallen. Daarom moeten ze zich in de opening en vroege middenspel iets meer op de achtergrond houden.
4. Bij afruil van de dames moeten we kijken naar de veiligheid van de koning. Is de eigen koning kwetsbaar dan is afruilen een goed idee.
5. Dames zijn de echte prinsessen van het schaakbord: kostbaar, uniek en te elegant voor het vuile werk.

 

De voornaamste bron voor de trainingen van dit seizoen is het boek ‘Under the Surface’ van Jan Markos (Quality Chess, 2018).
Een heerlijk boek, niet in de laatste plaats door de amusante manier van schrijven.

 

Toegift
Fragment 7
Nigel Short – Jan Timman, Tilburg 1991

Omdat ik nu niet aan een tijdslimiet ben gebonden nog een, bekende, toegift over de kracht van de koning.
De opmerkingen zijn van Jonathan Rowson in ‘The Seven Deadly Chess Sins’. Hij bespreekt in dat boek onder andere de rol van humor in het schaken. Volgens Miles is ‘een verwrongen gevoel voor humor misschien wel de belangrijkste eigenschap die een schaker moet hebben’. Rowson haalt ook Krogius aan die suggereert dat ‘je je moet trainen in het vinden van paradoxale situaties, naar uitzonderingen op de regels moet zoeken’. Om Rowson aan te halen: ‘Dus beweer ik nu dat schaken pre-verbale humor is en dat alle schakers gefrustreerde comedians zijn? Voor een deel wel, maar ik ben ervan overtuigd dat dat wanneer je ernaar streeft de grappige kanten van het schaken te zien je wel degelijk je blik verruimt.’ Hoe vaak zeggen we bij een na-analyse niet dat een stelling wel grappig is, dat iets een leuke zet is?!
Gedachtes om eens goed voor te gaan zitten en te overdenken!

Delen